In Nederland hebben mensen met een hoge sociaaleconomische status meer kansen op een goede gezondheid dan mensen met een lage sociaaleconomische status. Er is al veel kennis ontwikkeld over de oorzaken hiervan, maar er is nog weinig inzicht in wat daadwerkelijk de kloof kan dichten. De vraag is dan ook hoe je in de praktijk op verschillende vlakken (individu, omgeving, maatschappij) en vanuit verschillende domeinen (zorg, welzijn, wonen, sport, techniek, educatie, arbeid) het verschil kan maken. Het is tijd om te achterhalen en te laten zien wat werkt. Verschillende lectoraten van Platform Stad en Wijk doen hier al jaren onderzoek naar. In oktober publiceerden wij een digitaal magazine Gezondheidsverschillen waarin we al deze kennis bundelen. Bij het verschijnen van dit magazine organiseerden we ook een webinar. Tijdens deze digitale bijeenkomst deelden we onze bevindingen en wisselden we praktische ervaringen uit over het verkleinen van gezondheidsverschillen.
Probleemanalyse
Natascha Notten, lector Gezonde Samenleving bij Hogeschool Windesheim, trapte het webinar af met een analyse van de oorzaken en achtergronden van sociaaleconomische gezondheidsverschillen. Door middel van figuren liet zij zien dat gezondheidsverschillen duidelijk naar voren komen in de cijfers. Er is een groot verschil in (gezonde) levensverwachting tussen mensen met een laag en hoog opleidingsniveau. Maar ook op andere gebieden zijn die gezondheidsverschillen duidelijk te onderscheiden, zoals wat betreft gevoelens van eenzaamheid. De gezondheidsverschillen zijn niet alleen te zien op individueel niveau, maar ook op regionaal, gemeentelijk en landelijk niveau. In de ene gemeente voelen inwoners zich gemiddeld gezien gezonder dan in de andere.
Belangrijke oorzaken van ongelijke kansen in welzijn en gezondheid hangen met elkaar samen en zijn onder andere armoede, laaggeletterdheid, onderwijsongelijkheid, gezondheidsachterstand, en regionale ongelijkheid. Om deze oorzaken aan te pakken is het van belang om de vraag achter de vraag te stellen: waarom hebben mensen bijvoorbeeld last van overgewicht of eenzaamheid? De aanpak van deze oorzaken moet ook niet alleen gezocht worden in individuele oplossingen maar ook in de sociale en fysieke leefomgeving. Daarnaast worden gezondheidsverschillen overgedragen van generatie op generatie. Om deze cyclus te doorbreken, dient dit bij de wortel aangepakt te worden. Wat Natascha Notten betreft, zijn ‘gidsen’ de sleutelfiguren naar gelijke kansen. Dit kunnen jongerenwerkers, docenten, maar ook anderen zijn, die toegang geven tot kansen en die vertrouwen geven.
Ervaringsdeskundigheid
Eén van deze gidsen zou Robin Smits kunnen zijn, ervaringsdeskundige bij het leeratelier JIP (Jongeren, Inclusie en Participatie) van de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen. Bij het JIP wordt er aandacht besteed aan jongeren die moeite hebben met meekomen in de maatschappij. Gerben Helleman van Platform Stad en Wijk ging tijdens het webinar met Robin in gesprek over ervaringsdeskundigheid en hoe dit kan helpen bij het tegengaan van gezondheidsverschillen. Bij het JIP is het Robins rol om vanuit zijn ervaringskennis een bijdrage te leveren, om kritische vragen te stellen en om “om te denken”. Robin heeft zelf ervaring met een van de kwesties die bij sommige jongeren van het JIP spelen, namelijk sociaal isolement. Voor Robin hebben gidsen een rol gespeeld bij zijn ontwikkeling. Degenen die buiten de lijntjes kleurden en net een stapje extra voor hem zetten, waren degenen die daadwerkelijk het verschil maakten.
Werk in uitvoering
Als de oorzaken van gezondheidsverschillen eenmaal in kaart gebracht zijn, hoe kunnen beleidsmakers, professionals en hogescholen zich dan inzetten voor het verkleinen hiervan? Lisbeth Verharen, lector Versterken van Sociale Kwaliteit bij de Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, liet zien waar hier de kansen en mogelijkheden liggen. Zij noemt vier kenmerken die aanpakken gericht op het aanpakken van gezondheidsverschillen zouden moeten hebben. Ten eerste moeten zij lokaal en participatief ingestoken zijn. Dit betekent duurzame samenwerkingsverbanden met een diversiteit aan (lokale) stakeholders, inclusief degenen waar het om gaat. Ten tweede moet bij de aanpak ervaringskennis centraal staan. Ervaringsdeskundigen, zoals Robin, hebben een belangrijke rol in het overdragen van ervaringskennis aan professionals. Ten derde dient de aanpak vanuit verschillende domeinen aangevlogen te worden. Om veelomvattende problemen aan te pakken, moeten de verschillende gerelateerde domeinen en verschillende niveaus, van beleid tot uitvoering, met elkaar verbonden worden. Als laatste is het van groot belang om gezondheidsverschillen samen met studenten tegen te gaan. Zij zijn de toekomstige professionals en kunnen zo al tijdens hun opleiding leren om integraal en interprofessioneel samen te werken. Daarnaast hebben zij een frisse, kritische en creatieve blik, waar professionals en onderzoekers veel van kunnen leren. Bovenal is het van belang om van goede voorbeelden, zoals die in het e-magazine Gezondheidsverschillen, te leren om zo de kloof tussen mensen in goede en minder goede gezondheid te overbruggen.
Samen met studenten
Zoals Lisbeth Verharen al aangaf, is het waardevol dat hogescholen samen met studenten de handen ineen slaan om gezondheidsverschillen te verkleinen. Een van die studenten is Tatevic Azarjan, student Mondzorgkunde aan de Hogeschool Utrecht. Zij werkte samen met andere studenten Mondzorgkunde mee aan ‘U on Board’, een project van het lectoraat Participatie en Stedelijke Ontwikkeling, waarin onderzocht werd hoe de (sport)participatie en daarmee het welzijn van jonge Utrechtse vluchtelingen via sporten zoals longboarden verbeterd kon worden. Tatevic ging voor dit project samen met andere studenten Mondzorgkunde wekelijks langs bij een AZC om daar voorlichting te geven over mondgezondheid. Al gauw merkten ze dat voorlichting in de vorm van een verhaaltje niet altijd goed aansloot vanwege taalbarrières. Samen met de opleiding Social Work hebben de studenten toen gekozen voor een andere aanpak, waarbij ze de kinderen spelenderwijs over mondgezondheid leerden. Tegelijkertijd werd er contact gemaakt met ouderen om hen aan te haken. Bijzonder aan Tatevic is dat zij vroeger ook zelf in een AZC heeft gewoond en daarmee haar ervaringskennis heeft in kunnen zetten voor dit project. Met deze achtergrond vindt Tatevic het ook van sterk belang om als zorgprofessional buiten je eigen referentiekader te kijken hoe je een bijdrage kan leveren aan de maatschappij en zo aan het verkleinen van gezondheidsverschillen.
Al met al kwamen er in dit webinar Gezondheidsverschillen verschillende facetten aan de orde: zowel een probleemanalyse als oplossingsrichtingen, en ook succesvolle voorbeelden uit de praktijk van hoe de complexe problematiek van gezondheidsverschillen aangepakt wordt. Deelnemers konden in de chat vragen stellen en deze werden tijdens het webinar zo veel mogelijk beantwoord. Wilt u hier meer over lezen of horen? Bekijk hieronder het gehele webinar terug en/of lees het e-magazine Gezondheidsverschillen.
Platform Stad en Wijk 