Arts-Based Research voor het sociaal domein

Arts Based Research biedt andere mogelijkheden voor het doen van praktijkgericht onderzoek. Door kunst kunnen mensen elkaar raken en geraakt worden, en komt er beweging in zaken die anders soms muurvast zitten en waarbij praten niet (meer) helpt. In het sociale domein is dat cruciaal. Het boek Arts-Based Research roept op meer met dit type onderzoek te gaan experimenteren. Het biedt tevens houvast voor de praktische invulling.

Niet alles is te vatten in woorden. Onderzoekers in het sociaal domein, die bijvoorbeeld werken met dementerende ouderen en mensen in armoede of eenzaamheid, worden hier veelvuldig mee geconfronteerd. Verhalen, muziek, poëzie, dans, beeldende kunst en audiovisuele media kunnen goede tools zijn om op een andere manier informatie op te halen en te delen. Denk aan een fototentoonstelling die vorm geeft aan de betekenis van armoede, of muziek die de gevolgen van eenzaamheid tot uiting brengt. Hoe kan deze kunstgerichte benadering meer worden geïntegreerd in kwalitatief hoogwaardig, praktijkgericht onderzoek?

Arts-Based Research in de praktijk
Arts-Based Research betekent letterlijk: op kunsten gebaseerd onderzoek. Praktijkgericht Arts-Based Research levert een bijdrage aan het oplossen van concrete vraagstukken in de dagelijkse beroepspraktijk. Juist in het sociaal domein heeft het toegevoegde waarde dit type onderzoek in te zetten omdat deze benadering de ruimte biedt de praktijk in het sociaal domein vanuit een ander perspectief te bekijken en te komen tot activering, ondersteuning, verbinding en participatie.

Zo kunnen de kunsten worden ingezet bij de onderzoeksopzet, dataverzameling, analyse en presentatie. Dataverzameling kan bijvoorbeeld worden gedaan via verhalen van mensen. Dat gebeurt al in het Europese project innosi, waarin mensen hun ervaringen met integratie en werkeloosheid deelden op een visuele, verhalende manier. Onderzoeksresultaten kunnen ook in beelden, muziek of dans worden vormgegeven. Dit gebeurde onlangs in de afsluiting van een HU-onderzoek naar Werkende vrouwen in de overgang, waarbij de verhalen van de betreffende vrouwen en de issues waar ze tegenaan lopen verteld werden in een theatervoorstelling.

Zes varianten
In Arts-Based Research voor het sociaal domein komen verschillende van dit soort kunstvormen aan bod. De auteurs laten zien hoe die gebruikt kunnen worden in alle fasen van een onderzoeksproject. De uitgave begint met een introductie van Arts-Based Research. Daarin wordt onder andere ingegaan op vraagstukken in het sociaal domein die zich goed lenen voor het werken met kunst in onderzoek. In het kerngedeelte wordt ingegaan op zes varianten van Arts-Based Research, gekoppeld aan even zo veel kunstvormen: verhalen, muziek, theater, dans, beeldende kunst en audiovisuele media.

De redactie was in handen van Pim van Heijst (senior onderzoeker) en Nico de Vos (lector) van het lectoraat Participatie en Stedelijke Ontwikkeling van de Hogeschool van Utrecht en van Sabrina Keinemans, lector Sociale Integratie aan Zuyd Hogeschool. Naar aanleiding van het boek schreven zij een Nederlands artikel in het Journal of Social Intervention: Theory and Practice. Ook ass. lector Erik Jansen van het lectoraat Versterken van Sociale Kwaliteit, lector Eltje Bos en onderzoeker Mike de Kreek van het lectoraat Culturele en Sociale dynamiek hebben een bijdrage geleverd aan het boek. Deze is onder andere te bestellen bij Uitgever Coutinho.

Meer handzame literatuur vindt u in onze rubriek leestips.