Veel vraagstukken in steden en wijken kunnen niet meer op de traditionele manier worden opgelost. Vraagstukken zoals armoede, veiligheid, vergrijzing en energietransitie vragen om een nieuwe aanpak. Een aanpak waarin verschillende belanghebbenden met hun diverse vaardigheden samen nieuwe werkwijzen testen. Door te doen en daarvan te leren, in plaats van het klassieke model waarin het denken en dan eventueel iets doen centraal staat. Een aanpak ook waarbij rekenschap wordt gehouden met de direct betrokkenen, waarbij personen en organisaties hun krachten bundelen en elkaars sterke punten benutten. Het vergt coalities van bewoners, maatschappelijke organisaties, ondernemers en gemeenten die gezamenlijk het verschil willen te maken. Gelukkig zien we dit soort samenwerkingsverbanden op steeds meer plekken ontstaan. Er ontstaat daardoor echter wel een nieuw speelveld met nieuwe spelers en spelregels. Veel organisaties en professionals vragen zich af hoe ze hiermee moeten omgaan:
Hoe kunnen ze inspelen op deze veranderende omgeving? Hoe verbinden ze de horizontale logica van dit soort samenwerkingsverbanden (gelijkwaardigheid) met de verticale logica van de eigen organisatie (hiërarchisch)? Welke kennis, competenties en handelingsrepertoire zijn hiervoor nodig? En hoe organiseer je veranderingsbereidheid of zelfs veranderingsgezindheid om deze werk- en denkwijzen structureel door te voeren?
De veranderkunde kan helpen om antwoord te vinden op deze vragen. De veranderkunde leert je namelijk hoe je als individu, groep of organisatie beter kan functioneren en hoe je je kan aanpassen aan de veranderende eisen van de omgeving. Daarmee kan het ook een belangrijke bijdrage leveren aan het lerend vermogen van lokale samenwerkingsverbanden en hoe je als (docent)onderzoeker het leren en ontdekken in stadslab-achtige omgevingen kan stimuleren. Platform Stad en Wijk organiseert daarom in samenwerking met een aantal hogescholen vier losse masterclasses rondom de toepasbaarheid van de veranderkunde bij vraagstukken in stad en wijk. U bent van harte uitgenodigd om hier aan deel te nemen.
Masterclass 1: Continu veranderende gemeenten
De legitimatie van gemeentelijke hobby’s middels onderzoek
Donderdag 16 januari 2020, Hogeschool van Amsterdam
Lezing door: Prof. (em.) dr. Thijs Homan (hoogleraar Implementation and Change Management, Open Universiteit Nederland)
Reactie van: Stan Majoor (lector Coördinatie Grootstedelijke Vraagstukken, Hogeschool van Amsterdam)
De rollen en het taken van gemeenten zijn de afgelopen jaren flink uitgebreid. Om aan alle externe verwachtingen te voldoen, dienen gemeenten hun organisatie, denk- en werkwijzen aan te passen. Hiervoor worden tal van formele verandertrajecten opgestart. Deze leveren echter vaak niet op wat men ervan had verwacht. Toch zijn veel gemeenten de afgelopen jaren wel degelijk veranderd. Hoe is deze schijnbare tegenstelling te begrijpen? Thijs Homan dook in de wondere wereld van verandertrajecten binnen gemeenten en kwam terug met opmerkelijke inzichten. Een masterclass over ontkoppelen, veranderfonteintjes en kreetsurfing.
De masterclass was grotendeels gebaseerd op Homan’s onderzoek De Veranderende Gemeente waarin hij verschillende gemeentelijke veranderopgaven analyseerde, zoals de invoering van de Omgevingswet, de digitalisering en de gevolgen van de participatiemaatschappij. Hij stelt daarbij de vraag of gemeentelijke verandering en ontwikkeling nu het resultaat is van de formele verandertrajecten die met deze veranderopgaven gemoeid zijn, of dat er hele andere processen, patronen en dynamieken aan de orde zijn. Uit zijn analyse bleek dat die verandertrajecten vaak anders verlopen dan gedacht. Lees meer hierover in het verslag van deze eerste masterclass.
Masterclass 2: Sensemaking in de zomer
Over het sturen in de stad en het verlangen tot zingeving
Donderdag 25 juni 2020, Hogeschool Utrecht
Lezing door: Josje Dikkers (lector Organiseren van Waardig Werk, Hogeschool Utrecht) en Leike van Oss (organisatieadviseur)
Wat is de rol van lectoraten bij het aanpakken van grootstedelijke vraagstukken en de organisatie van veranderingen in het publiek domein? En in hoeverre valt er op deze vraagstukken te sturen en is er sprake van governance? Een college over Loosely Coupled Systems, het creëren van betekenisvol werk in een veranderend publiek domein en het proces van ‘sensemaking’ volgens Karl Weick (1936), een vooraanstaande Amerikaanse wetenschapper op het gebied van organisaties en organisatiegedrag.
Josje Dikkers is sinds mei 2019 benoemd als lector Organiseren van Waardig Werk aan de Hogeschool Utrecht. Leike van Oss is veranderkundige met een voorliefde voor het werk van Weick. Zij vormt al twintig jaar samen met Jaap van ’t Hek het bureau Organisatievragen. U kunt hier het verslag lezen van deze tweede masterclass.
Masterclass 3: De reflectieve praktijk
Meters maken met Chris Argyris, grondlegger van het organisatieleren
Donderdag 29 oktober 2020, Hogeschool Inholland (Rotterdam)
Lezing door: Gertjan de Groot (Docent Publiek Management aan de Hogeschool van Amsterdam)
Reactie van: Guido Walraven (lector Dynamiek van de Stad, Hogeschool Inholland)
Hoe organiseer je leerprocessen? Wat kun je leren van succesvolle initiatieven van onderop? Dat doen we aan de hand van Zorgvrijstaat in Rotterdam, één van de casestudies in het boek Plekken van hoop en verandering (zie hoofdstuk 4). Het is een initiatief van onderop dat zich inzet voor een sociale en gezonde wijk Middelland. Daartoe worden bestaande activiteiten (zoals eetclubjes) en netwerken ingezet en verder uitgebouwd om onderling vertrouwen te vergroten en steun te verlenen. Er is geëxperimenteerd met een buurtpsycholoog en een buurtpsychiater. Er wordt een Wijkbedrijf opgebouwd. Zorgvrijstaat is onderdeel van Mooi Mooier Middelland. Ook is Zorgvrijstaat een van de vijf proeftuinen van SamenBeter, een landelijk netwerk gericht op vitale en gezonde wijken. Er zijn successen en daarnaast is er ook wrijving met bestaande instituties. Als we die wrijving onderzoeken met behulp van het instrumentarium van Chris Argyris, één van de grondleggers van organisatie leren, wat ontdekken we dan? Geeft dit handreikingen om de succesvolle initiatieven van onderop verder door te ontwikkelen. Of om deze initiatieven te verspreiden? Graag gaan we deze zoektocht met jullie aan.
Datum: Donderdag 29 oktober 2020
Tijdstip: 16.00 – 17.30 uur
Locatie: Digitaal via MS Teams
Deelname: gratis, maar u dient zich wel aan te melden via de website van Inholland.
Algemene informatie
De masterclasses zijn los van elkaar te bezoeken en zijn gratis. U dient zich wel vooraf aan te melden.
De masterclasses zijn een initiatief van Maaike Miedema (adviseur Hogeschool van Amsterdam en Hogeschool Inholland) en Gertjan de Groot (docent Hogeschool van Amsterdam). Dit naar aanleiding van het boek Plekken van hoop en verandering dat het Platform Stad en Wijk in september 2019 uitgaf en gratis is te downloaden. Hierin beschrijven tien lectoraten van acht verschillende hogescholen hun onderzoeksbevindingen over samenwerkingsverbanden die lokaal het verschil maken.
Tijdens de bijeenkomsten van Platform Stad en Wijk worden foto’s gemaakt. Wij gebruiken dit materiaal voor onze website, twitter en voortgangsdocumenten. Wilt u niet op de foto laat u dit dan vooraf aan de organisatie weten.
Platform Stad en Wijk 